Przełom XIX i XX wieku, a także dwudziestolecie międzywojenne to bardzo owocny okres dla rozwoju sztuki biżuteryjnej. Pojawiły się w nim dwa istotne zjawiska, które żywo czerpią z nurtów sztuki tych czasów: art nouveau i art déco.
Art Nouveau
Okres pomiędzy 1890, a 1914 rokiem, opisywany był różnie w różnych językach. We Francji było to art noveau, w Niemczech Jugendstill, w Wielkiej Brytanii Arts and Crafts Movement zaś w Austro-Węgrzech po prostu secesja. Czas ten obfitował w eksperymenty z nowymi technikami, materiałami i motywami. Gustav Klimt w swoim malarstwie sięgnął po złoto, jubilerzy secesyjni sięgali np. po emalię.
Biżuteria w stylu secesyjnym cechowała się dużą wyrazistością, zarówno w formie, jak i w kolorze. Techniki emaliowania, jak basse-taille, champleve, cloisonné i plique-à-jour, pozwalały na osiągnięcie tej wyrazistości. Wśród motywów, które wiodły prym, wymienić należy chociażby motywy kwiatowe – storczyki, irysy, bratki, pnącza; zwierzęce – łabędzie, pawie, węże, ważki czy stworzenia mitologiczne. Istotne znaczenie miała także kobieca sylwetka.
Co ciekawe, nowy nurt przesunął nieco punkt ciężkości sztuki jubilerskiej z kamieni szlachetnych, na sam projekt artystyczny. Przykładem takiego podejścia są brożki z ważką Lalique, będące istnym arcydziełem sztuki emalierskiej.
Biżuterię belle époque cechowała fantazja, bogactwo wzornictwa i artystyczne wizje. Kres przyniosła jej I wojna światowa, która zmieniła nastawienie społeczne i doprowadziła do rozwinięcia się nowego, nieco bardziej stąpającego po ziemi stylu.
Art déco
Wielka Wojna zmieniła Europę. Zmieniła także trendy w biżuterii. Po niezwykle bogatym, fantazyjnym wzornictwie secesji, przyszedł czas na prostsze formy, co wiązało się także z wydajnością masowej produkcji. W latach 20. i 30. wykształcił się styl określany jako art déco, który nie ominął także świata biżuterii. Sam termin art déco oznacza sztukę dekoracyjną, co w założeniu sugeruje jej specyficzny charakter.
Twórcy biżuterii art déco inspirowali się nowoczesnym przemysłem, ale także sztuką orientalną, afrykańską i południowoamerykańską. Inspirował i także kubizm i fowizm – popularne wówczas nurty w sztuce. Do łask powróciły kamienie szlachetne: diamenty, ale także szafiry, rubiny, szmaragdy, jadeity, turkusy, lapis lazuli i perły. Do produkcji biżuterii zaczęto używać także nowoczesnych materiałów, jak tworzywo sztuczne (m.in. bakelit) czy aluminium. Mimo użycia kolorowych kamieni, sama biżuteria często zachowywała monochromatyczny charakter.
Art déco cechował się geometryzacją i dążeniem do syntetycznego ujmowania form. Było to widoczne zarówno w sztuce tego okresu, jak i w biżuterii, która tworzona była przez mistrzów nurtu.
Bartosz Adamiak
Zapisz się do naszego newslettera i uzyskaj dostęp do poradnika "Metale i kamienie szlachetne"
