Jak powstaje sztabka złota i co składa się na jej cenę?

Sztabki złota – wszyscy doskonale wiemy, jak wyglądają. Widzieliśmy je setki razy w westernach i filmach gangsterskich. Jednak to, co widzimy na ekranie, nie zawsze odpowiada rzeczywistości. Kino wymaga pewnego wyolbrzymienia, przerysowania. Stąd gangsterzy, którzy przerzucają sobie z rąk do rąk wielkie sztabki bankowe…

Sztabka złota to oczyszczone złoto – najczęściej próby 999 lub wyższej – posiadająca kształt zbliżony do prostokątnej płytki. Zdarzają się też inne, bardziej wymyślne kształty, jednak to właśnie sztabka, wydłużony sześcian, na przestrzeni lat okazał się być najbardziej optymalną formą – chociażby z uwagi na łatwość magazynowania większej ilości takich brył.

Sztabki wytwarzane są przez producentów, którzy spełniają określone standardy produkcji – sztabki muszą spełniać rygorystyczne wymagania, jeśli chodzi o parametry, przede wszystkim czystość złota i wagę. Ale muszą także odpowiednio oznakowane, zawierać próbę, numery seryjne oraz oznaczenia producenta.

Duże sztabki są odlewane. Mniejsze, poniżej 500 gramów, najczęściej są wycinane lub wytłaczane z arkusza rozwalcowanej blachy.

Wielkość sztabek

Podstawową jednostką wagi stosowaną w handlu złotem jest uncja trojańska, która wynosi 31,1 gramów. Patrząc na giełdowe notowania złota, widzimy najczęściej cenę, jaką musielibyśmy zapłacić właśnie za uncję złota. Jeżeli jednak chodzi o złoto fizyczne w postaci sztabek, które możemy zakupić na rynku, oprócz uncji dostępne są także sztabki mniejsze: 1 g, 2 g, 5 g, 10 g, oraz większe: 50 g, 100 g, 250 g, 500 g i 1000 g.

Sztabki Good Delivery

Osobną kategorią złotych sztabek, są sztabki Good Delivery. Są to sztabki używane do magazynowania przez banki centralne, a także w obrocie międzybankowym. Ich waga wynosi 400 uncji (ok. 12,5 kg), w związku z czym są one mało praktyczne dla przeciętnego klienta. W handlu detalicznym są one praktycznie niespotykane.

Z uwagi na bardzo wysoką wartość, produkcja sztabek Good Delivery wymaga specjalnych norm. Instytucją, która zajmuje się kontrolowaniem rynku w tym zakresie jest London Bullion Market Association (LBMA). Organizacja ta prowadzi tzw. Good Delivery List, do której akredytację mogą otrzymać jedynie firmy spełniające wyśrubowane wymogi.

Wymogi stawiane sztabkom Good Delivery to:

• Próba złota minimum 995
• Oznaczenia: numer fabryczny, znak rafinerii, próba, rok produkcji
• Zawartość złota: 350-430 uncji trojańskich (11-13 kg)
• Wymiary: 210-290 mm długości, 55-85 mm szerokości i 25-45 mm wysokości

O zgodność z normami dbają tzw. sędziowie Good Delivery – pięć firm posiadających już akredytację i wybranych przez LBMA do nadzorowania sytemu i monitorowania firm. Do ich obowiązków należy ocena techniczna kandydatów, kontrolowanie firm i doradztwo techniczne.

Aktualni sędziowie Good Delivery to:

• Argor-Heraeus SA (Szwajcaria)
• Metalor Technologies SA (Szwajcaria)
• PAMP SA (Szwajcaria)
• Rand Refinery (RPA)
• Tanaka Kikinzoku Kogyo (Japonia)

Największa sztabka złota świata

Największa wyprodukowana sztabka waży 250 kg. Jej wymiary to 455x225x170 mm. Sztabkę tę wyprodukowana firma Mitsubishi Materials Corporation, spółka zależna Mitsubishi. Znajduje się obecnie w Muzeum Złota Toi w prefekturze Shizouka na środku japońskiego półwyspu Izu, przy nieczynnej już kopalni złota z okresu Edo. 18 sierpnia 2020 roku wyceniona ona została na ok. 16,1 mln USD.

Bezpieczeństwo i sztabki złota

Aby zapobiec podrabianiu sztabek złota, producenci wypracowali szereg metod i technik, które umożliwiają weryfikację oraz gwarancję autentyczności. Najprostszą z nich jest rejestrowany numer seryjny i certyfikat autentyczności.

Aktualnie większość sztabek o wadze do 250 gramów, zabezpieczana jest za pomocą opakowania typu certipack. Jest ono zamknięte fabrycznie, a specjalne środki uniemożliwiają otwarcie takiego certipacka bez pozostawienia śladu. Jeszcze innym rodzajem zabezpieczenia jest kinebar – specjalny hologram, który wytłoczony jest już w samej sztabce.

Warto przy tej okazji podkreślić, że podrobienie złota w taki sposób, aby było ono trudne do wykrycia, wymaga użycia materiału, który posiadałby podobną gęstość do złota, by waga i wymiary się zgadzały. Takim materiałem jest wolfram, którego temperatura topnienia wynosi 3 422 stopnie Celsjusza. Fałszerstwo z użyciem wolframu wymaga zatem posiadania huty, na co nie każdy fałszerz może sobie pozwolić.

Produkcja złotych sztabek

Złoto po wydobyciu i oczyszczeniu (rafinacji) trafia do mennicy. Tam zostaje ono stopione (złoto 24-karatowe topi się w temperaturze 1064 stopni Celsjusza) i wlane do form (sztabki odlewane) lub do maszyny odlewniczej, która formuje długie, cienkie pręty. Pręty te następnie są prasowane za pomocą walcarki, aż staną się arkuszami złotej blachy o określonej grubości. Z blachy tej wycinane są lub wytłaczane sztabki, które następnie są polerowane oraz znakowane.

Z czego składa się cena sztabki złota?

Gdybyśmy podzielili cenę różnej wielkości sztabek złota przez ilość gramów, zauważymy, że cena za gram różni się pomiędzy poszczególnymi sztabkami. Przeważnie im mniejsza sztabka, tym droższy gram.

Wynika to z faktu, iż cena każdej sztabki złota składa się z dwóch podstawowych składowych: giełdowej ceny złota (SPOT) oraz wszystkiego tego, co sprawia, że trzymamy gotową sztabkę w dłoni, a więc: kosztów produkcji, opakowania, logistyki, marży producenta etc.

Ponieważ wszystkie te dodatkowe koszty nieznacznie różnią się, w zależności od wielkości sztabki, w największym stopniu odczuwalne są w przypadku najmniejszych sztabek, a najmniej, w przypadku największych. To sprawia, że największe sztabki są teoretycznie najbardziej opłacalne, a najmniejsze – najmniej. Jeżeli bierzemy pod uwagę wyłącznie cenę. Bo z uwagi na kwestie praktyczne, najpopularniejszą i najczęściej kupowaną wielkością sztabki jest jedna uncja, a więc 31,1 gramów, ale również i mniejsze. Jest to zdrowy kompromis pomiędzy „premium” od ceny giełdowej, a właściwościami użytkowymi sztabki złota. Nie każdy inwestor pragnie posiadać całe swoje złoto w postaci jednej, wielkiej sztaby.

Wracając do sceny z westernów… Złoto jest bardzo gęste, a co za tym idzie, sztabka o wadze 1 kilograma ma wymiary zbliżone do telefonu komórkowego. Widząc filmy, w których gangsterzy przerzucają sobie z rąk do rąk wielkie sztabki bankowe, możemy jedynie uśmiechnąć się z politowaniem – w prawdziwym życiu sztabki te zapewne ważyłyby ponad 12 kg, a rzucanie nimi nie byłoby takie proste.