Historia pochodzenia nazwy topaz jest dość niecodzienna. Zdaniem wielu znawców, wywodzi się ona od starej nazwy wyspy Topazios, znajdującej się na Morzu Czarnym. Sęk w tym, że nigdy nie wydobywano tam topazu, a oliwin – kamień dawniej mylony z topazem.
Topaz to minerał z gromady krzemianów. W stanie naturalnym najczęściej jest bezbarwny. Śladowe zanieczyszczenia innych pierwiastków – żelaza, chromu, wanadu czy tytanu – powodują zabarwienie na inne kolory: od żółtego do pomarańczowo-brązowego, poprzez niebieski, do nawet różowego. Podobnie jak inne kamienie szlachetne, topaz również może być poddawany obróbce termicznej celem pogłębienia jego barwy. Najczęściej jednak ingerencje takie wpływają na zmniejszenie jego wartości.
Historyczne zawiłości topazu
Nazwa topaz zaczęła być używana do określenia właściwego minerału w 1737 roku. Wcześniej zdarzały się pomyłki. Z żółtym topazem mylony był np. cytryn. Topazem nazywano także wyżej wspomniany oliwin. Thomas Nichols – jeden z pierwszych badaczy gemmologów – poświęcił temu skomplikowanemu zagadnieniu aż dwa rozdziały swojego traktatu Lapidary: the history of precious stones.
W starożytności klejnoty sprowadzane były ze Sri Lanki do Grecji i Egiptu. Cenione były z uwagi na przypisywane im właściwości: miały chronić podróżnych przed niebezpieczeństwami, zwiększać ciepłotę ciała i wzmacniać zdolności umysłowe. W średniowieczu wierzono, że przyłożenie topazu do lewego ramienia chroni właściciela przed klątwą, a także odstrasza „złe oko”.
Topazem określano w średniowieczu wszystkie żółte klejnoty. Wiąże się to z faktem, że w angielskich przekładach Biblii, w tym w Biblii Króla Jakuba, wielokrotnie padała nazwa topaz. Ponieważ jednak wszystkie te tłumaczenia wywodzą się z Septuaginty – pierwszego przekładu Starego Testamentu z hebrajskiego i aramejskiego na grekę – najprawdopodobniej jest to kwestia powielania pewnego błędu i w rzeczywistości mowa była o chryzolicie.
Zastosowania i właściwości
Topaz jest bardzo twardy – w skali Mohsa osiąga 8 punktów (diament ma 10). Jednak jest kruchy, co wynika z budowy wiązań cząsteczkowych. Jeśli zostanie on uderzony z odpowiednią siłą, może pękać wzdłuż płaszczyzny, po której ułożone są słupkowe kryształy. Sam w sobie charakteryzuje się dość niskim współczynnikiem załamania światła. Po nadaniu mu właściwego szlifu i polerki, błyszczy i wykazuje sporo życia. To sprawia, że chętnie sięgają po niego jubilerzy.
Występuje w wielu miejscach świata: w Brazylii, Afganistanie i Pakistanie, na Sri Lance, w Stanach Zjednoczonych, ale także w Europie: w Czechach, Niemczech, Norwegii, Włoszech, Szwecji i Polsce (Izery, Karkonosze oraz okolice Strzegomia). Znajdowany jest także w Japonii, Meksyku, Australii oraz Nigerii.
Od ponad 10 lat zawodowo związany z rynkiem złota. W Goldenmark odpowiada za przygotowywanie treści, raportów i innych publikacji.
