Gdy myślimy o biżuterii, pierwsze skojarzenia, jakie nam się nasuwają, sugerują, że chodzi o coś drogiego, ekskluzywnego, eleganckiego i wysmakowanego. Biżuteria to modne butiki, wystawne kolacje czy bale. To także bardzo drogie surowce: złoto, srebro, platyna, diamenty, szafiry, szmaragdy czy rubiny. Jednak prawda jest taka, że biżuteria to rzecz równie stara i pierwotna, jak gliniane naczynia czy malunki na ścianach jaskiń.
Ludzkość zaczęła wytwarzać ją, gdy tylko zaspokoiła swoje najbardziej pierwotne potrzeby: potrzebę bezpieczeństwa, schronienia czy zapewnienia sobie żywności. Pierwsze znalezione egzemplarze biżuterii pochodzą sprzed 150 tys. lat i stworzyli je nie homo sapiens, a neandertalczycy. Miało to miejsce w jaskiniach Cueva de los Aviones u południowo-wschodniego wybrzeża Hiszpanii.
Funkcje biżuterii
Fakt, że zaczęliśmy wytwarzać biżuterię ściśle związany jest z jej funkcjami oraz potrzebami, jakie ona zaspokajała. Najprostszym zastosowaniem biżuterii jest mocowanie odzieży czy włosów – różnego rodzaju spinki, które z czasem przybierały rozmaite ozdobne formy. Kunszt rzemieślniczy, a także użycie rzadszych, ładniejszych i droższych surowców sprawiły, że biżuteria pozwalała wyróżnić się i zaznaczyć swój status społeczny.
Pewne charakterystyczne zdobienia czy symbole pozwalały manifestować swoją przynależność etniczną czy religijną oraz status społeczny. W końcu pewnym rodzajom biżuterii nadano ściśle określoną funkcję np. obrączka ślubna oznacza, że osoba ją nosząca jest w związku małżeńskim.
W większości kultur biżuteria była gromadzona i przechowywana jako waluta lub towar handlowy. Już w czasie Starożytnego Rzymu funkcjonować zaczęła instytucja posagu – rodzice gromadzili w nich bogactwa (również w formie biżuterii) dla swoich córek, które wnoszone były do małżeństwa jako zabezpieczenie.
Biżuteria prehistoryczna
W czasach prehistorycznych biżuteria wykonywana była z materiałów naturalnych, jak kamienie, muszle, kości zęby, jagody czy skorupy jaj. Przykładem użycia tego ostatniego materiału mogą być koraliki znalezione ok. 40-50 tys. lat temu w Kenii. Wykonane one zostały z perforowanych skorupek strusiego jaja. Są one jednocześnie przykładem jednych z najstarszych ozdób, które poddane zostały modyfikacji.
Na terenie Rosji czy Europy znajdowane były także ozdoby z późniejszego okresu, wykonywane z kamienia, kości zębów czy zasuszonych jagód, a w późniejszym czasie także masy perłowej. Wykorzystywano także sznurki z włókien roślinnych czy ścięgna zwierzęce, do wykonywania wisiorków czy nawlekania większej ilości elementów.
W 2010 roku w Wielkiej Brytanii odkryto niezwykłe struktury kamienne, datowane na ok. 8500 lat p.n.e. Wśród licznych przedmiotów, jak narzędzia stolarskie i łuk myśliwski, znaleziono także egzemplarze kamiennej biżuterii. Wśród nich był bardzo rzadki egzemplarz kamiennego wisiora, pokrytego liniami.
Źródło: Starr Carr, YouTube.com
Wykorzystanie metalu w biżuterii
Pierwsze przypadki użycia metalu do wytwarzania biżuterii pochodzą z epoki brązu. Jednym z ciekawszych przypadków znalezisk z tego okresu, może być biżuteria znaleziona w ubiegłym roku w Szwecji. Znalazł je człowiek uprawiający w lesie bieg na orientację. Przypadkiem natrafił on na metalowe przedmioty, które – jak mniemał – były tylko kawałkami złomu. Okazało się jednak, że są to liczące 2500-2700 lat egzemplarze biżuterii i inne artefakty z brązu. W tym pierścienie, naszyjniki czy spinki do odzieży. Znalezione przedmioty stanowiły zawartość grobu, w którym – zgodnie z tradycją – zmarłemu towarzyszyły jego rzeczy.
Innym tego typu przypadkiem, jest grób kobiety-metalurga, znaleziony w okolicach Wiednia. Grób datowany był na ok. 2000 r. p.n.e. Znaleziono w nim szkielet kobiety i narzędzia do pracy z metalem, jak młotki, dłuta i kowadło. Ponad to wykonane z metalu ozdoby, w tym biżuterię. Fakt, iż szkielet należał do kobiety, był zaskoczeniem dla archeologów. Do niedawna sądzono, że tego rodzaju pracami zajmowali się wyłącznie mężczyźni.
Od ponad 10 lat zawodowo związany z rynkiem złota. W Goldenmark odpowiada za przygotowywanie treści, raportów i innych publikacji.
