Prezydenci USA a cena złota

Wybory prezydenckie w USA coraz bliżej. Choć na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że ma to związku ze złotem, jest wręcz przeciwnie. Wbrew pozorom nie jest to jednak wyłącznie opowieść o tym, kto bardziej zadłuża państwo. To opowieść o ludziach, czasach i wydarzeniach. A także o przywództwie.

Zestawienie otwiera Richard Nixon, ponieważ to on w 1971 roku zerwał nić łączącą złoto i dolara – wcześniej kurs złota do dolara ustalany był urzędowo (do lat 60. XX wieku było to ok. 35 dolarów za uncję), a dolar był wymienialny na kruszec. Było to jedno z ustaleń konferencji w Bretton Woods w 1944 roku, na której ustalano nowy, powojenny ład. Rok 1971 oraz prezydentura Nixona są zatem w kontekście złota kluczowym punktem zwrotnym.

Richard Nixon (1969-1974, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$42,60	$152,25	$109,65
Inflacja	6,2 proc.	12,3 proc.
Stopy procentowe	9 proc.	8 proc.

• Zawiesił wymienialność dolara na złoto i uwolnił kurs złota
• Był uczestnikiem Afery Watergate, przez którą musiał przedwcześnie zakończyć drugą kadencję

Zaczynamy od Nixona, bo to właśnie on w 1971 roku, w ramach walki z ówczesnymi problemami Stanów Zjednoczonych, zakończył funkcjonowanie tzw. standardu złota, zrywając tym samym z ustaleniami z Bretton Woods. Choć decyzja ta nazwana była tymczasową.

Prezydentura Nixona zapoczątkowała współczesny etap historii złota. Uwolnienie kursu, który wcześniej ustalany był na sztywno, spowodowało, że w ciągu jego niepełnych dwóch kadencji złoto wzrosło z 42,60 USD do 152,25 USD za uncję. 

Poza samym faktem uwolnienia ceny złota, do wzrostu jego ceny przyczyniła się wysoka inflacja, wojna wietnamska (i inne konflikty zastępcze Zimnej Wojny), a także sam fakt wprowadzenia dolara fiducjarnego, do którego Amerykanie z początku podchodzili z dużą nieufnością. Wspomnieć wystarczy chociażby o braciach Hunt, którzy już od 1973 roku rozpoczęli masowe gromadzenie srebra.

Czytaj także: Dlaczego złoto utrzymuje wartość w czasie

Gerald Ford (1974-1977, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$152,25	$132,75	$-19,50
Inflacja	12,3 proc.	6,7 proc.
Stopy procentowe	9 proc.	6,5 proc.

• Walka z inflacją
• Wprowadzenie górnej granicy wydatków federalnych

Pełniąc funkcję wiceprezydenta, Ford został zaprzysiężony po tym, jak Nixon ustąpił ze stanowiska w związku z aferą Watergate. 

W trakcie swojej prezydentury mierzył się po części z tymi samymi problemami, z którymi mierzyć się musiał jego poprzednik. W 1973 roku rozpoczął się kryzys naftowy, który był następstwem embarga po wybuchu wojny izraelsko-arabskiej. W 1974 roku zostaje zawarte porozumienie, na mocy którego USA kupuje od Arabii Saudyjskiej ropę za dolary, które następnie są one reinwestowane w amerykańskie obligacje, co pozwoliło amerykańskiej gospodarce złapać oddech.

Mimo burzliwego okresu, w trakcie prezydentury udało się sprowadzić inflację z poziomu 12,3 do 6,7 proc., a stopy procentowe z 9 do 6,5 proc. Cena złota, która na początku prezydentury Forda wynosiła 152,25 USD za uncję, na koniec znalazła się na poziomie 132,75 USD.

Jimmy Carter (1977-1981, Partia Demokratyczna)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$132,75	$563,50	$430,75
Inflacja	6,7 proc.	8,9 proc.
Stopy procentowe	6,5 proc.	12 proc.

• Zmagał się z recesją gospodarczą
• Wysokie bezrobocie, inflacja
• Kryzys naftowy
• Kryzys zakładników w Iranie

W czasach Cartera wzmocniły się niepokoje geopolityczne i gospodarcze. Inflacja znów zaczęła wzrastać (w 1979 dobiła do 13,3 proc.), Związek Radziecki dokonał inwazji na Afganistan, nasiliły się także napięcia na linii USA-Iran, po tym jak w 1979 r., po zajęciu ambasady USA w Teheranie, przez ponad rok przetrzymywano grupę kilkuset obywateli Stanów Zjednoczonych (Historię przedstawia film „Operacja Argo” z 2012 roku).  

Na początku kadencji Jimmy’ego Cartera uncja złota wyceniana była na 132,75 USD, na koniec było to już 563,50 USD. W ciągu czterech lat cena kruszcu wzrosła o 430 dolary. 

Ronald Reagan (1981-1989, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$563,50	$404,50	$-159
Inflacja	8,9 proc.	4,6 proc.
Stopy procentowe	12 proc.	8,25 proc.

• Prezydent ceniony i lubiany
• Konflikty w Ameryce Łacińskiej, w Libanie oraz w Libii
• Inwazja na Grenadę 
• Dekada dużych, globalnych zmian, których efektem był rozpad Związku Radzieckiego

Według sondażu Quinnipiac z 2018 roku, Ronald Reagan oceniany był jako najlepszy prezydent Stanów Zjednoczonych od czasów II wojny światowej. Sondaż Gallupa z 2021 roku daje mu pozycję czwartą, po Kennedym, Nixonie i Carterze. Nie ulega wątpliwości, że Reagan był zarówno ceniony i lubiany, zaś wybory przed drugą kadencją wygrał z Walterem Mondale miażdżącą przewagą (525 głosów elektorskich do 13!). 

Wśród jego najistotniejszych zasług wymienić należy odrodzenie się amerykańskiej gospodarki, a także duży postęp w negocjacjach ze Związkiem Radzieckim.

Nie powinno zatem dziwić, że w przypływie tak dużego optymizmu popyt na bezpieczeństwo okazał się mniejszy – cena złota, która na początku kadencji wynosiła 563,5 USD za uncję, na koniec znalazła się w okolicach 404,50 USD.  

George H.W. Bush (1989-1993, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$404,50	$328,65	$-75,85
Inflacja	4,6 proc.	2,7 proc.
Stopy procentowe	8,25 proc.	3 proc.

• Recesja 1990-1991
• Inwazja na Panamę
• Inwazja Iraku na Kuwejt
• I wojna w Zatoce Perskiej

Przełom lat 80. i 90. Obfitował w niepokoje geopolityczne. Związek Radziecki ulegał rozpadowi, Saddam Hussein najechał Kuwejt, a w USA na początku ostatniej dekady XX wieku pojawiła się stosunkowo łagodna recesja.

Jednak prawdopodobnie to właśnie rozpad ZSRR i ogłoszony w 1992 roku przez Fukuyamę „Koniec historii” sprawiły, że w ciągu kadencji Busha seniora cena uncji złota spadła z 404,50 do 328,65 USD. Miało być już tylko lepiej. 

Bill Clinton (1993-2001, Partia Demokratyczna)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$328,65	$266,10	$-62,55
Inflacja	2,7 proc.	1,6 proc.
Stopy procentowe	3 proc.	2,7 proc.

• Zwiększył podatki i wydatki rządu, by rozruszać amerykańską gospodarkę po recesji
• Reforma amerykańskiego systemu ubezpieczeń prywatnych
• Ludobójstwo w Rwandzie (1994)
• Wojna w Jugosławii
• Bańka dot-com

Lata 90. to czas wielkich zmian. Rozpadł się Związek Radziecki, zawrzało na Bałkanach i w jeszcze kilku zakątkach świata, za to mocno przyspieszył rozwój technologiczny, czego efektem była rosnąca od połowy dekady bańka dot-comów, napędzana dodatkowo przez strach przed milenijną pluskwą.

Złoto w trakcie rządów Clintona spadło, co każe nam przypuszczać, że był to czas dobry dla światowej gospodarki. Być może w największym stopniu przyłożył się do tego gwałtowny spadek globalnego ryzyka po rozpadzie Związku Radzieckiego (przede wszystkim ryzyka wybuchu III wojny światowej). Dziś wiemy, że były to nadzieje przedwczesne, a historia nigdy się nie kończy. 

George W. Bush (2001-2009, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$266,10	$835	$568,90
Inflacja	1,6 proc.	2,7 proc.
Stopy procentowe	2,7 proc.	0,25 proc.

• 11 września
• Wojna w Iraku
• Wojna w Afganistanie
• Kryzys 2008

Początek prezydentury George’a W. Busha przypadł na bardzo niespokojny moment. Pękła bańka dot-com, 11 września terroryści zaatakowali Stany Zjednoczone, te zaś w odwecie dokonały inwazji na Afganistan, a dwa lata później również na Irak. Końcówka kadencji to kryzys z 2008 roku i QE1 (dodruk pieniądza przez FED). 

Dwie kadencje Busha wywindowały cenę złota o prawie 570 USD. I był to – jak do tej pory – skok rekordowy, który przebił Cartera. 

Barack Obama (2009-2017, Partia Demokratyczna)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$835	$1 199,10	$364,10
Inflacja	2,7 proc.	2,1 proc.
Stopy procentowe	0,25 proc.	1,5 proc.

• American Recovery and Reinvestment Act of 2009 – Ustawa o odbudowie amerykańskiej gospodarki
• Dodruk pieniądza po kryzysie (QE2 i QE3)
• Affordable Care Act (Obamacare) – reforma systemu opieki zdrowotnej

Dwie kadencje Baracka Obamy upłynęły pod znakiem tych samych problemów, które gnębiły Amerykę w pierwszej dekadzie: wojny w Iraku i Afganistanie oraz kryzys z 2008 roku. Dlatego główna uwaga położona była na planie naprawczym oraz na poprawie jakości życia najbiedniejszych (Obamacare). 

Tym, co charakteryzowało prezydenturę Baracka Obamy, był także drastyczny wzrost długu publicznego, co przełożyło się na ryzyko bankructwa kraju i utorowało drogę do białego domu republikaninowi. 

Donald Trump (2017-2021, Partia Republikańska)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$1 199,10	$1 854,60	$655,50
Inflacja	2,1 proc.	7 proc.
Stopy procentowe	1,5 proc.	0,25 proc.

• Wojna handlowa z Chinami
• Wzrost napięcia na linii USA-Iran po zabójstwie generała Quasema Soleimaniego
• Początek COVID-19

Prezydentura Donalda Trumpa przeszła do historii jako burzliwa, przede wszystkim ze względu na rozpętaną przez Trumpa wojnę handlową z Chinami. 

Protekcjonizm Trumpa skłoniły kraje BRICS, takie jak Chiny i Indie, do odejścia od dolara amerykańskiego, jako globalnej waluty rezerwowej i zwiększenia swoich rezerw.

Cena złota w trakcie jego kadencji wzrosła o rekordowe 655,50 USD za uncję, choć w ujęciu procentowym było to znacznie mniej niż choćby w przypadku George’a W. Busha, Jimmy’ego Cartera czy Richarda Nixona. 

Joe Biden (2021-2025, Partia Demokratyczna)

	Początek kadencji	Koniec kadencji	Różnica
Cena złota	$1 854,60	???	???
Inflacja	7 proc.	???
Stopy procentowe	0,25 proc.	???

• Pandemia COVID-19
• Wojna w Ukrainie
• Wysoka inflacja

Na ten moment nie znamy jeszcze ceny złota z dnia zakończenia kadencji Joe Bidena. Jeśli jednak przyjąć za punkt orientacyjny ATH z lipca – 2 482 USD za uncję – byłby to wzrost o 627,40 USD względem początku prezydentury, a więc o 28,10 USD mniej niż podbił złoto Trump. 

Za Bidena ceny złota kontynuowały wzrost osiągając swoje rekordy. Przyczyniła się do tego pandemia COVID-19, wojna na Ukrainie oraz globalna, mocno podwyższona inflacja.

Biden kontynuował politykę Trumpa wobec chin. Jego Inflation Reduction Act i Chips Act miały na celu zmniejszenie zależności USA od Chin i dążenie do wykształcenia zachodnich łańcuchów dostaw dla branż takich jak półprzewodniki, energia odnawialna czy pojazdy elektryczne. To przełożyło się na wzrost tempa dedolaryzacji (Chiny wyzbywają się obligacji skarbowych USA) i na zakupy złota przez banki centralne.  

Wnioski na przyszłość

Powyższe zestawienie, choć z uwagi na ograniczoną przestrzeń potraktowane dość powierzchownie, pozwala na wyciągnięcie pewnych wniosków. Najważniejszym z nich jest chyba to, że przynależność polityczna ma drugo- lub nawet trzeciorzędne znaczenie. 

Mieliśmy demokratów, za których cena złota spadała (Bill Clinton) oraz rosła (Barack Obama), jak również republikanów, z wyraźnym spadkiem ceny kruszcu (Ronald Reagan), jak i wzrostem (Donald Trump).

Dużo większe znaczenie na cenę miały klasyczne, często wymieniane przez nas czynniki, jak otoczenie gospodarcze, ekonomiczne i geopolityczne. Jednak to nie wszystko. Bo czynniki te, zderzając się z różnymi osobowościami i sposobem działania, wywoływały różne efekty. 

Choć ciężko znaleźć dosłowne analogie mogące potwierdzić tę hipotezę, najbardziej trafną z nich będzie Ronald Reagan i Donald Trump. Reagan był wielkim liderem, którego dwie kadencje przyniosły stabilizację i dobrobyt. Trump był prezydentem chaotycznym i wprowadzającym wiele niepokoju. W pierwszym przypadku mieliśmy spadek ceny złota, w drugim rekordowy wzrost. 

Ewentualne zwycięstwo Trumpa może oznaczać, że czeka nas powtórka z historii – wojna handlowa z Chinami, protekcjonizm, izolacjonizm, wzrost napięć z Iranem. Złoto niewątpliwie zyskałoby na tej prezydenturze.

Pytanie tylko, czy istnieje w ogóle realna możliwość, aby cena złota drastycznie spadła? Niezależnie od tego, kto wygra, świat znacząco oddalił się od tego punktu, w którym Fukuyama stwierdził, że historia się zakończyła. Pędzimy teraz w stronę chaosu i niepewności, czego przykładami są ostatnie wydarzenia w USA: zamach na Donalda Trumpa oraz wycofanie się Joe Bidena. Wkraczamy w świat pełny tzw. czarnych łabędzi.