Jedna z najstarszych mennic europejskich – brytyjska Royal Mint – ma za sobą już ponad 1100 lat udokumentowanej historii. Aż trudno uwierzyć, że tak szacowna instytucja ma swoją siedzibę w małym walijskim miasteczku Llantrisant. Jednak to właśnie tam bite są funty, a także popularne na całym świecie monety kolekcjonerskie i bulionowe.
Za panowania rzymskiego na Wyspach Brytyjskich używano głównie okupacyjnych walut. Rzymianie wybudowali swoje mennice. Co ciekawe rzymskie monety z londyńskiej mennicy nosiły oznaczenia PLN, takie samo jak współczesny międzynarodowy kod polskiej złotówki. Po wycofaniu się Rzymian z Wysp, ich mennice uległy zniszczeniu, a Brytania, najeżdżana przez ludy germańskie, nie produkowała swoich monet.
Pierwsze od czasów rzymskich wzmianki o produkcji monet w Londynie pochodzą z połowy VII wieku. W tym czasie rozbite królestwa angielskie zaczęły łączyć się w jeden organizm państwowy. Jednak dopiero za panowania Alfreda Wielkiego (871-899), można zidentyfikować zakład menniczy, który stał się zalążkiem dzisiejszej Royal Mint.
W międzyczasie liczba mennic zaczęła rosnąć i w przeddzień najazdu normańskiego pod wodzą Wilhelma Zdobywcy (lata 60. XI w.) na terenie Anglii działało ich już ok. 70. Po zajęciu Anglii przez najeźdźców ich liczba zaczęła spadać, a ok. XIII w. pozostały jedynie dwie – londyńska (dzisiejsza Royal Mint) i w Cantenbury. Historykom nie udało się ustalić dokładnej lokalizacji Royal Mint. Przypuszcza się, że znajdowała się gdzieś w pobliżu kwater złotników na Cheapside.
Ok. 1279 r. mennicę przeniesiono do bezpieczniejszej lokalizacji – londyńskiej twierdzy Tower. Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczął się rytuał, który w niemal niezmienionej formie przetrwał do dziś – Próby Pyx.
Próba Pyx
Nazwa tego ceremoniału pochodzi od pudełka, w którym prezentowano monety. Próba Pyx to proces, odbywający się raz do roku w pełnym składzie sędziowskim. Cech Złotników Miasta Londynu kontroluje wówczas, czy monety wybite w Mennicy są w pełni zgodne z wytycznymi Skarbu Jego (lub Jej) Królewskiej Mości. Są one dokładnie ważone i mierzone. Współcześnie jest to jedynie ceremoniał. W średniowieczu, gdy waluta oparta była na kruszcach, Mistrz Mennicy (czyli jej przełożony) czasami próbował uszczknąć nieco złota dla siebie i zepsuć monety. Dlatego też wyboru tysiąca próbek dokonywał losowo jego zastępca.
Mennica pozostawała w Tower przez pięćset lat. W międzyczasie Imperium Brytyjskie przeszło z waluty opartej na srebrze na funta szterlinga opartego na złocie. Miało to miejsce w 1717 r., a pomysłodawcą i kierownikiem tej operacji był odkrywca prawa powszechnego ciążenia sir Izaak Newton. Pełnił on urząd Mistrza Mennicy w latach 1699-1727.
W ciągu kolejnych lat pomieszczenia mennicy popadały stopniowo w ruinę, a zagraniczni goście nie mogli się nadziwić, że tak znakomite monety produkowane były w tak prymitywnych warunkach. Ostatecznie zmiany wymusiła mechanizacja, związana z wprowadzeniem maszyn parowych. A także wojna z napoleońską Francją, przez którą londyński garnizon potrzebował więcej miejsca w twierdzy.
Mennica z Tower
Royal Mint nie przeniosła się zbyt daleko, bo na pobliskie Wzgórze Tower. Tereny te zajmowane były przez magazyny, a wcześniej przez opactwo cystersów. Do roku 1811 wybudowano nowe budynki i zainstalowano maszyny parowe. Dało to widoczny efekt. W Tower ręczną prasę obsługiwało czterech mężczyzn, a produkowała ona trzydzieści monet na minutę. Maszyna parowa nie potrzebowała tak dużej obsługi. Wytwarzała w minutę sto monet, które były znacznie lepszej jakości niż te produkowane przy użyciu prasy ręcznej.
Pod koniec XIX w. Royal Mint przeszła kompleksowy remont i unowocześnienie parku maszynowego. W XX wieku modernizacje przeprowadzano jeszcze kilkukrotnie, co sprawiło, że ostatecznie niewiele oryginalnych urządzeń z początku XIX w. dotrwało do naszych czasów.
Podczas II wojny światowej mennica była kilkakrotnie bombardowana przez Luftwaffe. Na kilka tygodni musiała przerwać produkcję, ale przez większość wojny pracowała pełną parą. Czas na zmiany nadszedł w latach 60. XX w. Już wcześniej pojawiały się głosy, że siedziba Royal Mint jest za mała. Jednak dopiero perspektywa wprowadzenia walutowego systemu dziesiętnego (decymalizacja funta), który miał zastąpić używane wcześniej pensy, szylingi, korony i suwereny oraz związanej z tym procesem zwiększonej produkcji monet, zdecydowała o przeniesieniu Royal Mint.
Nowa siedziba została otwarta w małym (nieco ponad 4 tys. mieszkańców) walijskim miasteczku Llantrisant, 16 kilometrów na północny-zachód od Cardiff. Swoje pełne możliwości produkcyjne mennica osiągnęła w 1975 r., zaś ostatnią monetę na Wzgórzu Tower wybito w 1980 r.
W 2009 r. Royal Mint została przekształcona w spółkę z o. o. ze stuprocentowym udziałem Skarbu Jej Królewskiej Mości. Obecnie Royal Mint produkuje monety i medale dla ok. 60 państw świata oraz ma monopol na produkcję funtów i odznaczeń państwowych w Wielkiej Brytanii.
Wśród monet wytwarzanych w Royal Mint najbardziej pożądaną jest oczywiście Britannia, którą można dostać zarówno w wersji ze złota, jak i ze srebra. Na drugim miejscu znajdują się 40-gramowe złote suwereny, o wartości nominalnej 5 funtów, jednak ich wartość realna to ok. 2500 funtów.
Royal Mint wydaje również całą masę monet okolicznościowy, zarówno bulionowych jak i kolekcjonerskich. Wśród ostatnich edycji warto wymienić srebrną monetę z okazji 60-lecia panowania królowej Elżbiety II, serię monet z okazji tegorocznej Olimpiady w Londynie czy serię „Celebration of Britain”, która symbolicznie prezentuję Wielką Brytanię w aspekcie duchowym, umysłowym i cielesnym.
Strona oficjalna: royalmint.com
Z wykształcenia politolog, z zawodu specjalista od promocji i marketingu on-line. W wolnych chwilach prowadzi największy w Polsce blog o futbolu amerykańskim. Finansami i oszczędzaniem pasjonuje się nie mniej niż sportem a rynkiem złota i numizmatyką zajmuje się od wielu lat w teorii i praktyce.
