Kalkulator finansowy to nieocenione narzędzie. Pozwoli policzyć koszty kredytu, wyznaczyć samodzielnie zdolność kredytową, określić opłacalność inwestycji, a także zaplanować długookresowe oszczędzanie.
Co to za zmyślne narzędzie? W tym tekście będę pisał o kalkulatorze opartym na modelu 10BII firmy HP. Można go kupić jako osobne urządzenie kosztujące ok. 150 zł. Jednak zdecydowanie wygodniejszy będzie jako program.
- bezpłatny emulator na komputery PC
- Aplikacja na Androida – koszt na dzień pisania artykułu ok. 30 zł
- Aplikacja na iOS – koszt na dzień pisania artykułu ok. 25 zł
Wszystkie opisy i screenshoty pochodzą z wersji na Androida, której używam prywatnie. Wersja na iOS, z tego co widziałem, niczym się nie różni. Natomiast emulator na PC wyglądem przypomina raczej „stacjonarne” urządzenie i jest nieco mniej poręczny w użyciu.
Czytaj także: 5 sposobów, jak uniknąć podatku Belki
Jak obsługiwać kalkulator finansowy
Na początku może przerażać, ale kiedy wspólnie zrobimy kilka praktycznych zadań, będziecie go w stanie obsługiwać z łatwością, przynajmniej w podstawach. Najpierw kilka ogólnych zasad:
- Po wciśnięciu przycisku domyślnie wywoływana jest funkcja oznaczona kolorem białym. Jeśli potrzebujemy funkcji oznaczonej kolorem pomarańczowym, najpierw musimy wcisnąć przycisk Shift oznaczony pomarańczowym prostokątem. Funkcji niebieskich nie będziemy dziś potrzebować, ale wywołuje się je analogicznie przez użycie niebieskiego Shiftu. Za każdym razem, gdy w dalszej części artykułu wspominam o Shifcie, będzie to oznaczało klawisz pomarańczowy.
- Wszystkie kwoty wpływające na nasze konto mają znak plus. Niby oczywiste, ale początkowo wymaga sporej uwagi. Wpływy na nasze konto to odsetki z lokaty, ale też wypłata kredytu przez bank.
- Wszystkie kwoty wypływające z naszego konta mają znak minus. Dotyczy to np. raty kredytu, ale i założenia lokaty. Zasady nr 2 i 3 są kluczowe. Jeśli na początku nie będą wam wychodziły jakieś obliczenia, to najprawdopodobniej przez niewłaściwy znak w jednym z parametrów.
- Ustawiając dany parametr najpierw podajemy wartość, a potem zaznaczamy, którego parametru dotyczy. Tak więc by ustawić P/YR na 12 wpisujemy 12, wciskamy Shift i wybieramy klawisz z pomarańczowym P/YR.
- Każdy parametr może być zarówno daną, którą wprowadzamy, jak i szukaną. Przykłady w dalszej części.
Teraz przejdźmy do parametrów:
PV (Present Value) – wartość obecna lub wartość początkowa. To wartość kredytu lub lokaty. Jeśli bierzemy kredyt w wysokości 300 tys. zł, to PV = 300 000. Jeśli zakładamy lokatę o wartości 10 tys. zł, to PV = -10 000 (zwróćcie uwagę na ten minus!)
PMT (Payment) – wysokość raty lub odsetek. Rata kredytu w wysokości 500 zł: PMT = -500 (minus), odsetki w wysokości 500 zł: PMT = 500 (plus)
I/YR (Interest/Year) – oprocentowanie roczne wyrażone w procentach. Uwaga, nie należy podawać znaku procentów. Oprocentowanie 5% to I/YR = 5.
FV (Future Value) – przyszła wartość lub wartość końcowa. W przypadku spłaconego kredytu będzie to zero, w przypadku lokaty kapitał ze wszystkimi odsetkami.
P/YR (Payments/Year) – płatności lub kapitalizacja na rok. W przypadku raty kredytu lub konta oszczędnościowego będzie to 12 (kapitalizacja miesięczna). Dla niektórych obligacji korporacyjnych będzie to 4 (kapitalizacja kwartalna). Dla obligacji 2- i 10-letnich Skarbu Państwa będzie to 1 (kapitalizacja roczna).
xP/YR – tu wpisujemy liczbę lat, których dotyczy nasza symulacja. Wówczas otrzymamy parametr N, czyli całkowitą liczbę płatności. Możemy też wpisać parametr N „z palca”, pomijając xP/YR. Dla kredytu na 20 lat xP/YR = 20, N = 240 (bo xP/YR * P/Yr = 20 * 12 = 240).
Na kalkulatorze finansowym możemy policzyć też zaawansowane wskaźniki finansowe jak np. NPV (wartość bieżąca netto) i IRR (wewnętrzna stopa zwrotu), ale to nieco wyższy poziom wtajemniczenia.
Inne przydatne klawisze:
C (Clear) – zeruje bieżący ekran, ale wprowadzone parametry pozostają w pamięci
C ALL (Clear All) – zeruje wszystkie ustawienia kalkulatora
RCL (Recall) – przy bardziej skomplikowanych wyliczeniach pozwala nam sprawdzić co właściwie nawpisywaliśmy. Na przykład wciśnięcie RCL, a następnie PV wyświetli kwotę, którą wprowadziliśmy jako parametr PV.
AMORT (Amortization) – bardzo przydatna funkcja. Wyświetla harmonogram rat, pokazując jednocześnie ile w danej racie kapitału, a ile odsetek.
Potrafi naprawdę zniechęcić do kredytów 🙂
Głowa wam puchnie? Bez obaw, zaraz przejdziemy przez kilka zadań, od najprostszych do najtrudniejszych.
Zadanie 1 – Ile zarobię na koncie oszczędnościowym
Wpłacam 10 tys. zł na konto oszczędnościowe oprocentowane na 1,5%. Ile będę miał po trzech latach?
Wprowadzamy następujące parametry (najlepiej róbcie krok po kroku na własnym kalkulatorze):
- P/YR = 12 (bo kapitalizacja miesięczna) – wpisujemy 12, klikamy Shift, a następnie P/YR
- PV = -10 000 (uwaga, z minusem, bo pieniądze wpłacamy, czyli wypływają z naszej kieszeni). Wpisujemy -10 000 i wciskam PV.
- I/YR = 1,5 (bez znaczka procentów). Wpisujemy 1,5 i wciskamy I/YR. Uwaga, w przykładzie pomijam podatek Belki. Gdybym chciał go uwzględnić, musiałbym wpisać wartość 1,22 (1,5 * 0,81, pozostałe 0,19 zabiera Skarb Państwa).
- xP/YR = 3 (bo trzy lata). Alternatywnie zamiast tego kroku można wprowadzić N = 36.
Na koniec wciskamy FV. Kalkulator pokazuje nam wynik. Prawidłowa kwota to 10 459,98. Jeśli uwzględnimy podatek Belki będzie to 10 371,03.
Następnie wciskamy Shift i AMORT. Pokaże się harmonogram przyrastania odsetek na koncie. Zrzut z ekranu pokazuje wersję z uwzględnieniem podatku.
Zadanie 2 – Porównanie opłacalności
Czy więcej zarobię na obligacjach skarbowych oprocentowanych na 2% z kapitalizacją roczną czy na koncie oszczędnościowym oprocentowanym na 1,5%? Kwota początkowa 10 tys., oszczędzam 10 lat.
To zadanie ma pokazać, że możemy bawić się parametrami, porównując różne opcje.
Najpierw wybieramy Shift, potem C ALL, żeby skasować parametry poprzedniego zadania. Potem wprowadzamy parametry obligacji:
- P/YR = 1
- PV = -10 000 (pamiętamy o minusie)
- I/YR = 1,62 (po uwzględnieniu podatku Belki)
- xP/YR = 10 (w tym wypadku N również wyniesie 10)
Klikamy FV. Powinno wyjść 11 743,35.
Teraz porównujemy to z kontem oszczędnościowym. Uwaga, nie kasujemy parametrów. Zamiast tego wprowadzamy nowe:
- P/YR = 12
- I/YR = 1,22 (po uwzględnieniu podatku Belki)
- xP/YR = 10 (musimy to wprowadzić ponownie, bo kalkulator zapamiętuje parametr N, który zmienia nam się po zmianie P/YR )
PV zostawiamy bez zmian. Klikamy FV. Co wyszło? 11 296,84. Co prawda częstsza kapitalizacja pozwala korzystać z procenta składanego w większym stopniu, ale różnica oprocentowania jest za duża. A jaka by wystarczyła?
Wprowadźmy FV = 11 743,35 i kliknijmy na I/YR. Wychodzi 1,61. Wartość brutto to niespełna 1,99. Widać wyraźnie, że wysokość oprocentowania to czynnik znacznie ważniejszy, niż częstotliwość kapitalizacji.
Zadanie 3 – Ile wyniesie rata i całkowita kwota spłaty kredytu hipotecznego
Biorę kredyt hipoteczny na 30 lat. Wartość kredytu 290 tys., prowizja 2% doliczona do kredytu, oprocentowanie WIBOR 3M + 1,75.
Kasujemy parametry wcześniejszego zadania (Shift + C ALL). Wprowadzamy nowe parametry:
- P/YR = 12
- FV = 0 (zmierzamy spłacić kredyt w całości, prawda?)
- PV = 295 800 (290 tys. plus 5 800 zł prowizji)
- I/YR = 3,48 (na dzień pisania artykułu WIBOR 3M wynosi 1,73%)
- xP/YR = 30
Wybieramy parametr PMT. Powinna pokazać się kwota -1 324,97. To nasza rata w złotówkach (minus, bo wypływa z naszego portfela). Teraz wybierzmy Shift i AMORT.
Total Paid to całkowita kwota, którą oddamy bankowi, czyli 476 989,20. Total Interest to kwota odsetek, czyli ile bank zarobi na nas przez 30 lat. Nieźle, prawda? Poniżej znajdziecie rozpiskę rat. Zwróćcie uwagę, że w pierwszej racie niemal 2/3 stanowią odsetki. To dlatego nadpłata kredytu hipotecznego najbardziej opłaca się na początku (i dlatego banki obwarowują to prowizją przez pierwsze lata).
Teraz sprawdźmy, jak będzie wyglądała sytuacja, jeśli ten sam kredyt rozłożymy na 20 lat. Wracamy do ekranu głównego i zmieniamy tylko jeden parametr:
- xP/YR = 20
Wciskamy PMT. Rata wyniesie -1 712,48. Teraz wróćmy do AMORT.
Jak widać rata wzrosła o niecałe 400 zł miesięcznie. Jednocześnie mamy do oddania w sumie 410 995,2, czyli o prawie 66 tys. zł mniej. Czy warto rozkładać kredyt na więcej lat? Każdy musi odpowiedzieć na to pytanie we własnym zakresie.
Ale, ale. Obecnie WIBOR jest na historycznych minimach. W ciągu 30 (lub 20) lat na pewno wzrośnie. Przeprowadźmy więc stress testy. Wracamy do ekranu głównego. Jeszcze w 2008 r. WIBOR 3M przekraczał 7%. W tej sytuacji nasz kredyt byłby oprocentowany na 8,75%. Wprowadzamy więc:
- I/YR = 8,75
Wynik dla kredytu na 20 lat to PMT = -2 614,02. A więc wzrost WIBOR o nieco ponad 6 pkt. proc. wywoła wzrost raty o przeszło 52%. A jest to scenariusz jak najbardziej realny i wcale nie katastrofalny.
Możemy też sprawdzić wersję dla kredytu 30-letniego. Jeśli ustawimy xP/YR na 30, to PMT wyniesie -2 327,06. Paradoksalnie wzrost wysokości raty w wartościach bezwzględnych (czyli w złotówkach, nie w procentach) jest większy niż przy krótszym kredycie, a to dlatego, że większą część raty stanowi część zmienna (odsetki).
Zadanie 4 – Ile wynosi moja zdolność kredytowa?
Zapomnijcie o zdolności wyliczanej przez tzw. „doradców finansowych”. Im zależy, żeby była jak największa, bo wówczas dostaną wyższą prowizję. A że rata będzie przytłaczała was przez najbliższe 30 lat? To „doradcę” niekoniecznie obchodzi.
Za bezpieczny poziom zadłużenia uznawany jest taki, w którym na obsługę rat (wszystkich!) wydajemy nie więcej niż 30% dochodu rodziny netto (czyli „na rękę”). Dlaczego właśnie tyle? Bo daje nam to poduszkę bezpieczeństwa, w przypadku gwałtownego wzrostu raty, który liczyliśmy przed chwilą.
Pod uwagę bierzemy kredyt na 30 lat z parametrami z zadania 3. Zakładamy, że dochód netto rodziny wynosi 6000 zł, a więc maksymalna rata wynosi
- 800 zł. Pamiętaj o skasowaniu poprzednich parametrów za pomocą C ALL.
- P/YR = 12
- FV = 0
- PMT = -1 800 (pamiętamy o minusie)
- I/YR = 3,48
- xP/YR = 30
Szukaną przez nas wartością jest PV, a więc wciskamy. Wynik: 401 849,39. Na taką maksymalną kwotę kredytu (po uwzględnieniu prowizji) możemy sobie pozwolić przy takich zarobkach. Teraz spróbujcie samodzielnie przeprowadzić symulację w oparciu o własny dochód netto i dla równych okresów spłaty.
Zadanie 5 – Ile muszę odkładać na emeryturę?
A teraz spróbujcie samodzielnie policzyć potrzebną kwotę, korzystając z nabytych umiejętności. Policzcie jaką kwotę będziecie potrzebowali, żeby komfortowo żyć na emeryturze i ile musicie odkładać, żeby taką kwotę uzbierać do dnia, kiedy zamierzacie na nią przejść. Dla uproszczenia możecie nie uwzględniać inflacji, ale wówczas musicie pamiętać, by indeksować wpłaty o inflację oraz że parametr I/YR oznacza oprocentowanie ponad inflację, a nie oprocentowanie nominalne.
Wynikami pochwalcie się w komentarzach 🙂