W całej historii świata wydobyto już ok. 180 tys. ton złota. Wielkość ta przyrasta rocznie o prawie 3 tys. ton. Z wydobyciem złota wiąże się niestety zanieczyszczenie środowiska, a przy obecnych cenach złota koszt wyprodukowania jednej uncji przewyższa często nakłady, które musi ponieść kopalnia. W tej sytuacji ciekawym źródłem złota jest rynek wtórny, na którym złoto z wielu różnych źródeł trafia do ponownej rafinacji. Najwięcej złota otrzymuje się ze starych wyrobów jubilerskich, ale istnieją też sposoby na odzyskanie go ze sprzętu elektronicznego czy wyrobów stomatologicznych.
Według United States Geological Survey podział zasobów złota wydobytego do 2011 r. przedstawiał się następująco:
Patrząc na tabelę, nie powinno być zaskoczeniem, że najwięcej złota „z odzysku” pochodzi z wyrobów jubilerskich. Jest to zdecydowana większość przetapianego na świecie złota. W ostatnich dziesięciu latach odzyskiwano w ten sposób od 1 do 2 procent złota z wyprodukowanej dotychczas biżuterii.
Monety i sztabki (także te przechowywane przez banki centralne) trafiają czasem do późniejszej odsprzedaży, zwiększając podaż złota. W tym artykule interesuje nas jednak tylko złoto, które jest ponownie przetapiane. Skupimy się więc na kilku gałęziach przemysłu, z których można odzyskać królewski kruszec.
Co roku ponownie przetapia się ok. 1,5 tys. tony złota. W 2013 r. liczba ta spadła o 12 procent (z 1591 do 1397 ton) ze względu na spadek cen, który zniechęcił do sprzedaży złota. Głównym źródeł jest bowiem biżuteria, więc w obliczu niższych cen ludzie wolą spieniężyć ją później. Geograficznie przedstawia się to następująco:’
Odpady elektroniczne
Z zastosowań przemysłowych najwięcej złota wykorzystuje się w elektronice. Do jej produkcji używa się rocznie ok. 300 ton złota. Produkcja telefonów i komputerów pochłania ok. 97 ton złota, co stanowi 4 procent rocznego wydobycia. W jednej tonie telefonów komórkowych znajduje się średnio 300-350 g złota, natomiast w jednej tonie komputerowych obwodów drukowanych znajduje się średnio 200-250 g złota. Dla porównania, z jednej tony rudy złota wydobywa się jedynie kilka gram złota. W przeciwieństwie jednak do rud złota zużyte sprzęty elektroniczne są z reguły „rozproszone” po milionach gospodarstw domowych.
Dodatkową trudnością jest sposób odzyskiwania złota z odpadów elektronicznych, który wymaga odpowiedniej wiedzy chemicznej oraz zachowania środków ostrożności (ze względu na użycie substancji trujących). Zajmowanie się odzyskiem na małą skalę nie byłoby więc zbyt opłacalnym zajęciem, bo wymagałoby zainwestowania swojego czasu w zdobycie wiedzy, finansów na zakup substancji chemicznych i zorganizowania minilaboratorium. W internecie można obejrzeć wiele filmików, prezentujących odzysk złota z odpadów elektronicznych.
Szacuje się, że z odpadów elektronicznych odzyskuje się rocznie od 30 do 50 ton złota.
Pionierzy postępu
Liderem w dziedzinie odzyskiwania złota z odpadów elektronicznych jest belgijska firma Umicore. Przez lata dawny Union Miniere krytykowany był za zanieczyszczanie środowiska. Przekształcił się jednak w przyjazną dla środowiska firmę Umicore, która produkuje rocznie ponad 6 ton złota pochodzących z odpadów. Doszło nawet do tego, że belgijskich śmieci jest za mało na możliwości Umicore, dlatego importują oni elektroniczne śmieci z zagranicy.
Kolejnym „złomiarzem” jest niemiecki Norddeutsche Affinerie. Produkuje on rocznie 112 tys. uncji złota (ok. 3,5 tony, czyli mniej więcej tyle, ile w rok wydobywa przeciętna kopalnia złota). Niemcy wyrzucają rocznie 24 mln komórek, a tym samym prawie 0,5 tony złota. Oprócz Umicore i Norddeutsche Affinerie złoto ze śmieci wytwarzają m.in. szwajcarsko-brytyjska Xstrata i szwedzki Boliden.
Złoto stomatologiczne
Stomatologia to druga po elektronice dziedzina, w której złoto jest środkiem do produkcji innych wyrobów. Stopy wykorzystywane do produkcji koron mogą zawierać złoto od 10 do 20-karatowego. Za złotą koronę o wadze 3 g i próbie 14 karatów w skupie Mennicy Wrocławskiej można dostać ok. 210 zł. Ciężko jednak oszacować, ile złota odzyskuje się w ten sposób. Nie są to duże wielkości w porównaniu z rocznie przetapianym złotem ze wszystkich źródeł. Złota stomatologicznego odzyskuje się też znacznie mniej niż z odpadów elektronicznych. Żeby zbliżyć się do 30 ton, jakie otrzymuje się ze zużytej elektroniki, trzeba byłoby bowiem przetopić ok. 17 mld złotych koron dentystycznych.
Fot. John Louis, Flickr.com, CC BY 2.0